W Europie od kilku dekad obserwuje się spadek liczby urodzeń, co stawia wiele krajów przed poważnymi wyzwaniami demograficznymi. Wskaźnik dzietności w większości państw europejskich nie wystarcza do zastąpienia pokoleń, co może prowadzić do starzenia się populacji, problemów z finansowaniem emerytur oraz zmniejszania się zasobów siły roboczej. Choć średnia liczba dzieci na kobietę w Unii Europejskiej wynosi 1,46, różnice między poszczególnymi krajami są znaczące. W niektórych państwach wprowadzono innowacyjne programy wspierające rodziny, ale jak dotąd efekty są zróżnicowane. Jak na tym tle wypada Polska i co mogą zrobić inne kraje, by odwrócić ten niekorzystny trend?
Wskaźniki dzietności w Europie
Średnia liczba dzieci przypadających na jedną kobietę w krajach europejskich w 2022 roku wynosiła 1,46. Jest to wskaźnik znacznie niższy od poziomu zastępowalności pokoleń. Na pierwszym miejscu rankingu znalazła się Gruzja (1,83), a zaraz za nią Francja (1,79), która od lat przoduje w Europie pod względem wskaźnika dzietności. Najgorzej sytuacja wygląda w Hiszpanii, gdzie średnia liczba dzieci na kobietę wynosi zaledwie 1,16. Poniżej znajduje się tabela z danymi dotyczącymi wskaźnika dzietności w wybranych krajach europejskich:
Przeczytaj także: Kraje z najwyższą płacą minimalną – Holandia w czołówce Europy, a Polska?
| Europejski kraj | Średnia liczba urodzeń na kobietę |
|---|---|
| Gruzja | 1,83 |
| Francja | 1,79 |
| Rumunia | 1,71 |
| Bułgaria | 1,65 |
| Czechy | 1,64 |
| Turcja | 1,63 |
| Islandia | 1,62 |
| Serbia | 1,60 |
| Słowacja | 1,57 |
| Węgry | 1,56 |
| Słowenia | 1,55 |
| Dania | 1,55 |
| Irlandia | 1,54 |
| Chorwacja | 1,53 |
| Szwecja | 1,53 |
| Belgia | 1,53 |
| Holandia | 1,49 |
| Łotwa | 1,47 |
| Niemcy | 1,46 |
| Portugalia | 1,43 |
| Estonia | 1,41 |
| Austria | 1,41 |
| Norwegia | 1,41 |
| Szwajcaria | 1,39 |
| Cypr | 1,37 |
| Finlandia | 1,32 |
| Grecja | 1,32 |
| Luksemburg | 1,26 |
| Włochy | 1,24 |
| Hiszpania | 1,16 |
Wyzwania demograficzne w Polsce i Holandii
W Polsce, podobnie jak w Holandii, liczba dzieci na kobietę pozostaje na poziomie poniżej średniej europejskiej. Holandia osiąga wynik 1,49, co jednak jest nieco powyżej średniej unijnej. W Polsce problem wydaje się jeszcze bardziej palący, ponieważ wskaźnik dzietności wynosi tylko około 1,3 – według danych Eurostatu. Oba kraje stoją przed poważnym wyzwaniem, jakim jest starzenie się społeczeństwa. Wzrost liczby osób starszych w stosunku do młodszych pokoleń może prowadzić do pogłębienia kryzysu w systemach emerytalnych oraz rynku pracy.
Sposoby na zwiększenie dzietności w Europie
Niektóre kraje europejskie wprowadziły różnorodne programy prorodzinne, które mają na celu zwiększenie liczby narodzin. Na przykład w Gruzji duchowy lider chrześcijański obiecał chrzcić osobiście każde trzecie dziecko w rodzinie. Z kolei Węgry wprowadziły politykę, zgodnie z którą rodziny z czwórką dzieci są całkowicie zwolnione z podatku dochodowego. W Szwecji natomiast rodzice mogą liczyć na aż 16 miesięcy płatnego urlopu rodzicielskiego, co pozwala na lepsze łączenie życia zawodowego z rodzinnym. W Polsce z godnie z obowiązującą ustawą, matki, które urodziły i wychowały co najmniej czworo dzieci, mogą liczyć na minimalną emeryturę, nawet jeśli nie wypracowały wymaganej liczby lat składkowych.
Jednak wciąż mimo programów takich jak „Mama 4+” czy „800+”, wskaźnik dzietności wciąż pozostaje niski. Jednym z problemów jest niewystarczająca liczba przedszkoli i żłobków, co utrudnia młodym rodzicom powrót na rynek pracy. Podobnie jak w Holandii, polska polityka prorodzinna w dużym stopniu opiera się na wsparciu finansowym, jednak brakuje bardziej złożonych rozwiązań, takich jak dłuższe urlopy rodzicielskie czy elastyczne formy pracy dla rodziców.